Winnaars KNAW Onderwijsprijs 2021 bekend

Eerste prijzen

Profiel Cultuur & Maatschappij: Taalontwikkeling groep 3 tijdens afstandsonderwijs

Jiska de Nie | College Hageveld, Heemstede
Jiska de Nie onderzocht de invloed van het thuisonderwijs tijdens de eerste corona-lockdown op de taalontwikkeling van Haarlemse kinderen in groep 3. Zij hield enquêtes onder leerkrachten op elf Haarlemse scholen in verschillende wijken. Zo ontdekte ze dat in de sociaaleconomisch zwakkere Haarlemse wijken 55 procent van de leerlingen een taalachterstand heeft opgelopen. In de meer draagkrachtige wijken gold dat voor 36 procent. Ook was het type taalachterstanden in de armere wijken ernstiger: de kinderen zullen er langer last van houden. Tegelijkertijd wisten sommige kinderen juist een voorsprong te ontwikkelen door het thuisonderwijs: 20 procent in de armere en 26 procent in de rijkere wijken. Het onderzoek toont aan dat schoolsluiting de kansenongelijkheid onder jonge kinderen heeft vergroot. 

Profiel Economie & Maatschappij: Jongeren van nu, voor het milieu van de toekomst

Gwendolyn Berkelder & Sophie Handgraaf | Comenius College, Hilversum.

Gwendolyn Berkelder en Sophie Handgraaf zochten een oplossing voor de ‘teenage dip’. Dit is het dieptepunt in interesse voor het milieu onder 13- tot 18-jarigen, de groep die juist de meeste last zal ondervinden van milieuschade. Op grond van uitgebreid empirisch onderzoek concluderen Gwendolyn en Sophie dat een gedifferentieerde aanpak de grootste kans van slagen heeft. Zo kun je in de ‘disengaged’ maar beter niet te veel energie stoppen. De ‘paralyzed’ moeten ervan overtuigd worden dat ze wel degelijk impact hebben. De ‘charitables’ (die zich voor elke goede zaak wel in willen zetten) kun je proberen meer te interesseren voor het milieu. De ‘concerned activists’ ten slotte moeten nog beter worden toegerust met kennis, zodat ze anderen kunnen beïnvloeden.

Profiel Natuur & Gezondheid: Multitasken in beeld en geluid; verschillen in multitaskprestaties tussen muzikanten en niet-muzikanten

Joëlle Steltenpool | Mencia de Mendoza, Breda
Muzikanten moeten wel multitasken: noten lezen, luisteren en muziek maken tegelijk. Joëlle Steltenpool onderzocht of getrainde musici ook buiten de muziek beter kunnen multitasken dan niet-musici. Om dit te testen ontwikkelde ze haar eigen computerspel, waarin proefpersonen tegelijkertijd op zowel visuele als auditieve prikkels moesten reageren. Uit de resultaten blijkt dat musici de testjes inderdaad beter uitvoerden dan niet-musici. Er werden geen significante verbanden gevonden tussen de prestaties bij de computertaak en de leeftijd waarop iemand begon met muziek spelen, de hoeveelheid tijd die iemand per week musiceerde en het soort instrument dat iemand bespeelde. Onduidelijk is nog of mensen beter gaan multitasken door de muziektraining, óf mensen die goed zijn in multitasken het langer volhouden op muziekles. 

Profiel Natuur & Techniek: Mens versus machine

Stach Redeker, Noah Verkaik & Sander Vermeulen | Erasmus College, Zoetermeer
Stach Redeker, Noah Verkaik en Sander Vermeulen willen graag rijk worden. Ook houden ze van artificiële intelligentie. Wat is er dan logischer dan voor je profielwerkstuk te onderzoeken of je een softwareprogramma kunt schrijven dat beter is in beleggingen dan een mens? De scholieren verdiepten zich in de beurshandel, doken in de wereld van de automatisering en sloegen aan het programmeren. Uiteindelijk lukte het om een programma te schrijven dat zelfstandig aandelen met rendement kan verhandelen. Al kon het nog niet op tegen menselijke handelaars, de leerlingen verwachten dat in de toekomst beurshandelaren concurrentie zullen ondervinden van artificiële intelligentie. Immers: ‘Als drie enthousiaste jongens en een computer een redelijk rendement kunnen behalen, wat zijn dan de mogelijkheden van een firma met duizend techneuten?’ 

De overige winnaars

Cultuur & Maatschappij

• Tweede prijs: Van excuusdebat tot excuuscultuur – Martje den Ouden | Driestar College, Gouda 

In 2020 was er voor het eerst uitgebreid aandacht voor de zwarte bladzijdes uit de Nederlandse geschiedenis. Premier Rutte sprak excuses uit voor het tekortschieten van de Nederlandse overheid tijdens de Holocaust. Martje den Ouden onderzocht waar deze schijnbaar plotselinge excuusbereidheid vandaan komt, en hoe het debat over ‘excuses’, ‘spijt’ en ‘berouw’ zich heeft ontwikkeld. Zij beschrijft hoe sinds 1995 de Nederlandse regering − maar ook bedrijven en kerken − haar eigen rol steeds kritischer onder de loep durfde te nemen. Ook nieuwe feiten en de toegenomen meerkleurigheid van de Nederlandse samenleving speelden een rol. Zo verandert de verwerking van het verleden en is het excuusdebat in Nederland opgeschoven naar een excuuscultuur. 

• Derde prijs: Duitsland eingekreist: vorming van het buitenlandbeleid van het Duitse keizerrijk 1871-1914 – Tarik Dellouche & Sander Iuga | Zuider Gymnasium, Rotterdam

Welke omstandigheden en persoonlijke beslissingen bepaalden het buitenlandbeleid van het Duitse keizerrijk? Die vraag is historisch relevant, omdat een aanvankelijk stabiel en pacifistisch beleid onder kanselier Bismarck na het aantreden van Keizer Wilhelm II steeds verder ontspoorde, en uiteindelijk uitmondde in een wereldoorlog. Tarik Dellouche en Sander Iuga toetsten bestaande ideeën over deze periode. Ze lazen een indrukwekkende berg bronnenmateriaal, van historische verdragen tot dagboeken en memoires. Ze concluderen dat de omsingeling van Duitsland door machtige staten de kern van het buitenlandbeleid vormde. Bismarck wilde van Duitsland een pacifistische buffer maken, Wilhelm wilde het land juist militair versterken. Hij was er dus niet op uit om Bismarcks werk te verkwanselen, maar had een andere visie die uiteindelijk slecht uitpakte. 

Economie & Maatschappij 

• Tweede prijs: Kindinfluencers: kinderarbeid of hobby? – Noa Esselbrugge & Geanne Timmerman | CSG Dingstede Meppel 

Kindinfluencers zijn kinderen onder de dertien jaar die geld verdienen op sociale media. Het fenomeen is nog vrij nieuw en staat wetenschappelijk en juridisch in de kinderschoenen. Een gedurfd besluit dus van Noa Esselbrugge en Geanne Timmerman om zich hierin te verdiepen. Noa en Geanne benaderen het onderwerp vanuit een vergelijkend juridisch perspectief, maar kijken ook naar de verdienmodellen en naar de psychische effecten op de kinderen. Ze concluderen dat kindinfluencers wel degelijk kinderarbeid verrichten, en dat de wetgever deze kinderen in bescherming moet nemen. Een deel van de inkomsten zou bijvoorbeeld verplicht op een geblokkeerde rekening moeten worden gestort, voor later. En het kind moet al het commerciële materiaal zonder tussenkomst van ouders offline kunnen halen.

• Derde prijs: Mag het af en toe een beetje minder? – Jaëlle Mourik & Sifra Kooy | GSR, Rotterdam 

Jaëlle Mourik en Sifra Kooy zien veel leerlingen die torenhoge eisen aan zichzelf stellen. Perfectionisme is mooi, maar soms loopt het uit de hand. Dan kan het leiden tot extreme vermoeidheid, angststoornissen, uitstelgedrag, depressie en andere ellende. Hoe kunnen scholieren hun perfectionisme positief inzetten zonder eraan onderdoor te gaan, vroegen Jaëlle en Sifra zich af. Ze brachten het fenomeen grondig in kaart en ontwikkelden een cursus om perfectionistische scholieren te leren hun perfectionisme te accepteren, de risico’s te onderkennen en door oefeningen hun gedrag aan te passen. Jaëlle en Sifra gaven de cursus daadwerkelijk aan een groep medeleerlingen. Die vonden achteraf dat ze iets nieuws over zichzelf hadden geleerd. Ook scoorden ze iets lager op de door Jaëlle en Sifra ontwikkelde perfectionisme-meetlat. 

Natuur & Gezondheid

• Tweede prijs: Cardiac Automated Drug Administration System – Arwa Issa |Ir. Lely Lyceum, Amsterdam

Arwa Issa wilde een technische oplossing bedenken voor een medisch probleem. Ze koos de meest voorkomende hartritmestoornis: boezemfibrilleren. Daarbij gaat het hart plotseling onregelmatig bonken; vooral veel oudere mensen hebben er last van. Geïnspireerd door de insulinepomp ontwierp Arwa een systeem dat gedoseerd en automatisch medicijnen kan rondpompen. Het doet dit wanneer via een smartwatch wordt geregistreerd dat de hartslag verandert zonder dat de patiënt zich inspant. In een paar minuten zouden de klachten verholpen moeten zijn. Arwa ontwierp haar Cardiac Automated Drug Administration System (CADAS) via een simulatie. Het is nog niet op echte patiënten getest. Maar Arwa hoopt dat CADAS de basis legt voor een wereld waarin boezemfibrilleren niet meer voor onnodig lijden hoeft te zorgen. 

• Derde prijs: De allesverwoestende explosies: Beiroet en COVID-19 besmettingen – Sarah & Stéphanie Issa | Fons Vitae Lyceum, Amsterdam

Op 4 augustus 2020 vonden er twee zware explosies plaats in de haven van Beiroet. Voor hun profielwerkstuk onderzochten Sarah en Stéphanie Issa wat de invloed van deze lokale ramp was op een andere ramp, de corona-pandemie. Hiervoor deden Sarah en Stéphanie literatuuronderzoek naar de Libanese politiek voor en na de explosies, en hielden ze interviews met artsen in Libanon en Nederland. Ook analyseerden de zussen het aantal besmettingen vóór en drie weken na de explosies. Als controlegroep nemen ze de besmettingen in twee andere Libanese steden. Sarah en Stéphanie concluderen dat niet zozeer de explosies zelf de COVID-19-besmettingen deden stijgen, als wel de woedende demonstraties die daarna in verschillende Libanese steden werden gehouden. 

Natuur & Techniek 

• Tweede prijs: De oorzaken en het voorkomen van antibioticaresistentie – Ariska van de Bunt & Ellen van Kruistum | Johannes Fontanus College, Barneveld 

Er overlijden in Nederland jaarlijks tweehonderd mensen aan antibioticaresistentie. Dat is relatief weinig, maar wetenschappers voorspellen dat het aantal zal toenemen doordat we de resistentie uit het buitenland importeren. Een actueel en relevant onderwerp dus, dat Ariska van de Bunt en Ellen van Kruistum ter hand namen in hun profielwerkstuk. Na degelijk onderzoek en spannende experimenten in doucheputjes concluderen ze dat het gebruik van antibiotica zoveel mogelijk moet worden verminderd om resistentie te voorkomen Dit kan door goed op hygiëne te letten, door alternatieve behandelwijzen te ontwikkelen, maar ook door in vee- en viskwekerijen niet zomaar antibiotica te gebruiken. Zowel Ariska als Ellen willen na hun eindexamen graag verder in de biomedische sector. Hun profielwerkstuk is daarvoor een uitstekende eerste stap. 

• Tweede prijs (ex aequo): De kniepeesreflex – David Chen & Stevan Pavlović | Van Maerlantlyceum, Eindhoven

Het ingewikkelde zenuwstelsel in het menselijk lichaam is weliswaar cruciaal voor onze gezondheid, maar laat zich niet eenvoudig onderzoeken omdat het zich diep in het lichaam bevindt. David Chen en Stevan Pavlovic zagen in de kniepeesreflex − de bekende opwippende knie als er met een hamertje op wordt geklopt – de ideale ingang om toch een diagnose te kunnen stellen over het zenuwstelsel. Maar dan moet die diagnose liever niet aan het blote oog worden overgelaten. David en Stevan passen wiskunde toe op de biologie, om zo stap voor stap een opstelling te ontwerpen die met behulp van video en een mobiele telefoon de kniebeweging kwantificeert. Volgens de KNAW-jury is de opstelling die de jongens ontwierpen bijna rijp voor de markt. 

293 werkstukken

President van de KNAW Ineke Sluiter overhandigde vandaag de KNAW Onderwijsprijs aan de 12 winnaars. Zij waren geselecteerd door een jury van wetenschappers uit de vier verschillende domeinen (Cultuur en Maatschappij, Economie en Maatschappij, Natuur en Gezondheid en Natuur en Techniek), die dit jaar 293 profielwerkstukken beoordeelde. De jury van Natuur en Techniek heeft besloten om twee Tweede prijzen uit te reiken omdat de hoge kwaliteit kiezen onmogelijk maakte.

De winnende leerlingen ontvangen een studiebeurs voor hun eerste collegejaar. De eerste prijs is een bedrag van € 2.000, de tweede van € 1.500 en de derde prijs bedraagt € 1.000. Ook de docenten die de winnende werkstukken hebben begeleid krijgen een onderscheiding van de KNAW. De scholen ontvangen een plaquette. Op de website van de KNAW Onderwijsprijs staat meer informatie over alle genomineerde werkstukken en over de prijs zelf. 

Dit jaar wordt de KNAW Onderwijsprijs voor de dertiende maal uitgereikt. De KNAW wil met deze prijs benadrukken dat inspirerend onderwijs de basis legt voor goede wetenschap. De prijs wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

De genomineerde profielwerkstukken en de door de winnaars gemaakte video’s zijn op de website van de KNAW Onderwijsprijs te bekijken.