Zeven projecten krijgen toekenning uit het Onderzoeksfonds KNAW-instituten

Schimmels leverden ons belangrijke bioactieve verbindingen op zoals antibiotica, immunosuppressieve en cholesterolverlagende geneesmiddelen. Ze vormen nog steeds een unieke bron van nuttige moleculen, maar toch zijn ze nog onvoldoende onderzocht.

In een eerder onderzoeksproject bundelden het Hubrecht Instituut en het Westerdijk Instituut al eens hun krachten om nieuwe bioactieve schimmelmoleculen met therapeutisch potentieel te ontdekken. Met behulp van bioassays en synthetische biologiestrategieën identificeerden zij drie verbindingen met interessante bio-activiteit.

Het huidige onderzoeksproject vertegenwoordigt de volgende stap. Met dit project identificeren de onderzoekers de genen die de biosynthese van deze drie verbindingen controleren. Daarnaast brengen ze de verbinding over naar een fungale celfabriek voor hun duurzame en gecontroleerde productie. Dit project markeert een nieuwe weg naar de duurzame ontdekking, karakterisering en productie van bioactieve verbindingen met therapeutisch potentieel.

Voor het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), en ook voor andere collectiehoudende instituten die recente archieven verzamelen, is een van de grootste uitdagingen op dit moment het bieden van een verantwoorde en snelle toegang tot digital born archiefmateriaal. De voor papieren archieven gebruikelijke methodes van selecteren, ordenen, inventarissen maken en duurzaam opslaan zijn voor digitaal materiaal tijdrovend en arbeidsintensief. Het digitale materiaal is namelijk niet alleen erg heterogeen, het wordt ook in zeer uiteenlopende vormen (tekst, beeld, audio, video) aangeleverd en in een verscheidenheid aan bestandsformaten. Het is daarnaast ook complexer qua context en structuur en kan bovendien de hoeveelheid bestanden aanzienlijk zijn. Het is ook nog niet duidelijk hoe gebruikers met digitaal materiaal om willen gaan en hoe dit het beste aangeboden kan worden.

Met dit onderzoeksproject wil het IISG een bypass creëren: een infrastructuur en werkprocessen die digital born archieven direct na binnenkomst beschikbaar stellen voor onderzoek.

Data Archiving and Networked Services (DANS) en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) slaan de handen ineen en starten een pilot waarbinnen bestaande ecologische data geschikt worden gemaakt voor geavanceerd datagebruik. De decennia van vogel- en algemeen ecologisch onderzoek bij het NIOO leverden belangrijke datasets op over biota van de Veluwe. Deze gegevens zijn digitaal, maar nog niet FAIR (Findable, Accessible, Interoperable en Re-usable). Het NIOO heeft behoefte aan werkprocessen die deze gegevens FAIR en geschikt maken voor geavanceerde analyses. Deze uitdaging komt overeen met één van de grote vraagstukken waar DANS, als wetenschappelijk data repository, mee te maken heeft: hoe maak je data klaar voor hergebruik en praktische interoperabiliteit?

Het is nog onduidelijk hoe de datasets passen bij geavanceerde analyse- en modelleringsdoeleinden zoals Artificial Intelligence (AI) en simulaties van de werkelijkheid met Digital Twins. Met dit onderzoeksproject willen de instituten onderzoeken en testen hoe ze kwantitatieve ecologische gegevens FAIR en geschikt kunnen maken voor dit soort analytische en modelleringsdoeleinden.

Computationele propaganda - de gecoördineerde verspreiding van politieke desinformatie door netwerken van ingehuurde influencers op sociale media ('cybertroepen') - vormt een aanzienlijke en groeiende bedreiging voor de kwaliteit van het publieke debat en daarmee voor de democratie over de hele wereld. Dit onderzoeksproject, een samenwerking tussen het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), Meertens Instituut en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), bestudeert op vergelijkende wijze hoe op sociale media gebaseerde manipulatie van de publieke opinie wordt georganiseerd in Thailand, de Filippijnen en Indonesië. Daarnaast onderzoekt het project wat de oorzaken en gevolgen zijn van de verschillen tussen deze landen. Om dit te doen, bouwt dit project aan een interdisciplinaire onderzoekssamenwerking om een nieuwe, innovatieve multi-methods benadering te implementeren.

In de afgelopen decennia zijn fluorescente markers in knaagdierhersenen een essentieel instrument geworden om te begrijpen hoe mentale functies zich verhouden tot neurale circuits in de hersenen.

Met het onderzoeksproject ‘Serial Two Photon Facility for Whole Brain Imaging’ wil het Nederlands Herseninstituut zichzelf en de Nederlandse neurowetenschapsgemeenschap de mogelijkheid te bieden histologische gegevens van knaagdieren met een hoge resolutie (cellulair en subcellulair) te genereren en te delen, en zo het hergebruik van gegevens te maximaliseren.

Het delen van dergelijke gegevens heeft een drie grote voordelen: (1) het vermindert het aantal dieren, (2) het versnelt de vooruitgang van onderzoek, omdat andere teams een soortgelijk experiment niet hoeven te herhalen om een specifiek aspect van de gegevens voor een iets andere vraagstelling te extraheren en (3) het maximaliseert de impact van het primaire onderzoek.

Met dit onderzoeksproject willen het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO), Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI)  en het Meertens Instituut een transdisciplinaire studie opzetten om vast te stellen hoe land- en watergebruikspraktijken en biodiversiteit op landschapsschaal, waterkwaliteit en de samenleving elkaar beïnvloeden.

Water speelt een centrale rol in het Nederlandse landschap en het waterpeil wordt streng gecontroleerd. De huidige regelingen voor waterbeheer zijn in strijd met een duurzaam en natuurinclusief landgebruik, aangezien de biodiversiteit en het functioneren van natuurlijke natte gebieden een hoog en fluctuerend waterpeil vereisen. Bovendien leidt het overmatige gebruik van meststoffen en pesticiden, ondanks de regulering daarvan, tot verlies van biodiversiteit en heeft het nadelige gevolgen voor de menselijke gezondheid. Samen met stedelijk afvalwater leidt dit tot een ernstige verslechtering van de waterkwaliteit.

Dit project zal het complexe samenspel van klimaatveranderingen, maatschappelijke reacties en effecten op waterkwaliteit en biodiversiteit beoordelen met behulp van fundamentele wetenschappelijke benaderingen om scenario's te ontwikkelen voor klimaatbestendige landschappen.

Schimmels en bacteriën zijn bepalend voor het functioneren van de bodem, zoals de instandhouding van de bodemstructuur, de koolstofvastlegging en het waterhoudend vermogen. Deze eigenschappen zijn belangrijk in relatie tot verschillende grote uitdagingen waar de Nederlandse bodem mee te maken heeft, zoals droogte (vanwege klimaatverandering) en vervuiling (bijv. hoge azool- en stikstofconcentraties).

Het Westerdijk Instituut en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) willen met dit onderzoeksproject synthetische bodemgebonden microbiële gemeenschappen ontwikkelen om gewenste bodemfunctionaliteit op te leveren. Het onderzoeksprogramma is nieuw en zeer interdisciplinair, verbindt mycologie, bacteriologie genomica, ecologie en bodemgezondheid, en betreft een geheel nieuwe aanpak van de aanpassing van de bodem aan klimaatverandering en verontreiniging.