/publicaties/de-toekomst-van-de-frisistiek
Het Fries is de tweede officiële “rijkstaal” in Nederland en een door Europese verdragen beschermde minderheidstaal. Met het Handvest voor minderheidstalen heeft Nederland zich verplicht om Friese taal en cultuur te beschermen en te bevorderen.
Maar de academische studie van het Fries verkeert in een zorgelijke toestand: van de vijf leerstoelen die er in de jaren negentig waren is er nog een over, het aantal universitaire studenten is te klein om de toekomst van de frisistiek zeker te stellen, en er zijn te weinig studenten om de ambitie van de provincie waar te maken om in 2030 op alle scholen het vak Fries volledig aan te bieden. In Friesland is hier veel over te doen, maar de problemen rond het Fries verdienen aandacht vanuit nationaal perspectief.
Deze zorgen over het Fries zijn tot op grote hoogte te vergelijken met die over de positie van het Nederlands. Daarover bracht KNAW in 2019 het advies Nederlands verdient meer uit. In de kabinetsreactie op dit advies liet de minister van OCW destijds al weten dat veel van de problematiek die in dat advies wordt beschreven voor de Nederlandse taal ook opgaat voor het Fries. In vervolg op het advies Nederlands wordt daarom deze adviescommissie ingesteld.
De commissie zal een visie ontwikkelen op wat is er nodig om het hoger onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van Friese taal en cultuur in stand te houden en te versterken en aanbevelingen te doen over waar verbetering nodig is. Daarbij is de commissie onder meer gevraagd om aanbevelingen te doen hoe de positie van het Fries op universiteiten en HBO’s duurzaam kan worden versterkt.
Op 8 april 2024 verscheen de Bestuursafspraak Friese taal en cultuur 2024-2028 waarin Rijk en Provincie afspraken maken over het Fries. Het KNAW-advies de Toekomst van de Frisistiek is daarbij meegewogen. De KNAW pleitte in haar advies voor een nieuwe bachelor Frisistiek die duurzaam gefinancierd wordt. Deze aanbeveling is meegenomen, er wordt nu gekeken naar de mogelijkheden om een volwaardige, duurzame en toegankelijke bacheloropleiding Fries aan de Rijksuniversiteit Groningen in te richten. Deze bachelor moet goed aansluiten op 'Taalplan Frysk 2030' en op de bestaande bachelor en master lerarenopleiding Fries aan NHL Stenden Hogeschool. Om dit mogelijk te maken komt er in aanvulling op de middelen binnen 'Taalplan Frysk 2030' €560.000 per jaar beschikbaar voor de academische frisistiek. De afspraken over de middelen en locatie voor een volwaardige, duurzame en toegankelijke bacheloropleiding worden met de RuG vastgelegd in de vorm van een convenant, in lijn met het advies van de KNAW. Het streven is om het convenant per 1 januari 2025 in te laten gaan. De KNAW blijft de ontwikkelingen rondom de Frisistiek volgen.
Eind januari kondigde demissionair minister Robbert Dijkgraaf (OCW) aan dat er jaarlijks 340.000 euro komt voor een opleiding Friese taal en cultuur. Deze aankondiging volgde op het KNAW-adviesrapport De toekomst van de frisistiek. Binnenkort overlegt de provincie met twee ministeries (OCW en BiZa) over de bekostiging van een zelfstandige bachelor Fries. Volgens het KNAW-advies zou een volwaardige bacheloropleiding Fries jaarlijks in ieder geval 650.000 euro kosten. Waar de beoogde universiteit, de RUG, nog in het midden liet of de versterking van het Fries ook echt de vorm van een zelfstandige bachelor gaat krijgen, is de provincie daar wel op gebrand.
Voorzitter
Keimpe Algra, hoogleraar Filosofie en wetenschapsgeschiedenis van de oudheid, Universiteit Utrecht
Leden
- Lex Heerma van Voss, emeritus hoogleraar geschiedenis van de sociale zekerheid, Universiteit Utrecht
- Marian Klamer, hoogleraar Austronesische en Papua taalkunde, Universiteit Leiden
- Joep Leerssen, emeritus hoogleraar moderne Europese letterkunde, Universiteit van Amsterdam
- Peter Schrijver, hoogleraar Keltische talen en cultuur, Universiteit Utrecht
- Frieda Steurs, directeur van het Instituut voor de Nederlandse Taal en hoogleraar kwantitatieve lexicologie en variatielinguïstiek, KU Leuven
- Mirjam Woutersen, directeur Onderwijs & Onderzoek, Fontys Hogeschool
- Freddy Weima, voorzitter PO-Raad
- Keimpe Algra, belangenverklaring
- Lex Heerma van Voss, belangenverklaring
- Marian Klamer, belangenverklaring
- Joep Leerssen, belangenverklaring
- Peter Schrijver, belangenverklaring
- Frieda Steurs, belangenverklaring
- Mirjam Woutersen, belangenverklaring
- Freddy Weima, belangenverklaring