Zes projecten krijgen toekenning uit het Onderzoeksfonds KNAW-instituten

Plant-parasitaire nematoden, zoals wortelknobbel- en cysteaaltjes, vormen een aanzienlijke bedreiging voor mondiale voedselzekerheid. In dit project gaan wetenschappers nieuwe methoden onderzoeken om deze plantenparasieten te verslaan. Ze gebruiken geavanceerde technologieën om naar de allerkleinste bouwstenen van planten te kijken: de cellen. Door genexpressie in één enkele cel te analyseren, proberen ze de geheime gastheergenen te ontrafelen die deze nematoden nodig hebben om zich te voeden en schade aan te richten. 

Dit onderzoek van het Hubrecht Instituut, in samenwerking met de Wageningen Universiteit, is van cruciaal belang om de schade veroorzaakt door deze schadelijke nematoden te verminderen en de duurzaamheid van de wereldwijde voedselproductie te waarborgen.

Het Huygens Instituut gaat binnen het Klimaatonderzoek Initiatief Nederland (KIN) van NWO en KNAW een bijdrage leveren aan historisch onderzoek naar klimaatverandering, energie- en maatschappijtransities. Voor een succesvolle transitie zijn sociale, politieke en culturele dimensies van wezenlijk belang. Het begrijpen en onderkennen van dezen is dan ook essentieel bij de enorme uitdaging van het opwekken en gebruiken van groene energie, het aanpassen van onze consumptiepatronen, en een verandering van onze omgang met de natuur en met elkaar. Een positief en productief handelingsperspectief helpt om deze uitdagingen aan te gaan. Een beter begrip van vroegere energietransities geeft ons dergelijke perspectieven. 

Dit project van het Huygens Instituut gebruikt bestaande AI-taalmodellen om automatisch grote hoeveelheden historische bronnen te annoteren op het gebied van het concept ‘energie’. Er wordt uitgegaan van de bronnencollecties van het Huygens Instituut, met de bedoeling daarna op te schalen. Met de resultaten van dit project kan in korte tijd op grote schaal de geschiedenis van energietransities van Nederland gestalte krijgen.

Nu we aan het begin staan van ingrijpende veranderingsprocessen op het gebied van energie kunnen we lessen trekken uit eerdere soortgelijke maatschappelijke discussies en de daaruit voortkomende sociale bewegingen, zoals die tegen kernenergie. Er heeft in het verleden een ingrijpende koerswijziging plaatsgevonden in de nationale energievoorziening onder druk van de publieke opinie. Hierin hebben actiegroepen een cruciale rol vervuld. De geschiedenis van de anti-kernenergiebeweging en haar effect op de publieke opinie en politieke besluitvorming is daarom een belangrijke casus wanneer we willen begrijpen onder welke condities sociale bewegingen de publieke opinie en politieke besluitvorming kunnen beïnvloeden.

Deze casestudy van het IISG kan waardevolle inzichten opleveren voor de handelingsperspectieven van burgers en sociale bewegingen in de energietransitie vandaag de dag.

Met de huidige afnemende biodiversiteit en onomkeerbare veranderingen in het milieu, is het begrijpen en behouden van het botanisch leven van cruciaal belang. Recent is er een hausse geweest aan burgerwetenschappelijke projecten die helpen de biodiversiteit vast te leggen. Deze projecten leveren essentiële input voor biodiversiteitsgegevens, creëren tegelijkertijd meer bewustzijn over klimaatverandering en ondersteunen duurzamere natuurrelaties. De verzamelde gegevens lijden echter onder het ‘shortermism’, waarbij alleen het hier en nu wordt vastgelegd, en er geen aandacht is voor historische trends. 

In dit onderzoeksproject werken Meertens Instituut en NIOO-KNAW samen om actuele biodiversiteitsgegevens te verrijken met historische digitale collecties.

Het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) gaat in samenwerking met Data Archiving and Networked Services (DANS) en Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) een nieuw ‘migrantenpanel’ bouwen door gegevens uit surveys en registers op een unieke wijze te integreren. Een migrantenpanel bevat individuele gegevens over (een steekproef) van migranten (en een vergelijkingsgroep van niet-migranten) over een langere periode van hun leven (15-25 jaar). Dit panel is methodisch, theoretisch en institutioneel innovatief. Hiermee wordt beoogd een nieuwe data infrastructuur te ontwikkelen waarbij unieke expertise van sociologen, demografen, en datascientists wordt geïntegreerd in een overkoepelend project.

Met dit project en het te bouwen panel kunnen het NIDI, DANS en CBS een grote impact hebben op het Nederlandse en internationale wetenschappelijke onderzoek naar de integratie van migranten en hun kinderen.

De Joegoslavische oorlogen, een van de dodelijkste en meest gewelddadige conflicten van de moderne tijd, zijn goed gedocumenteerd in miljoenen voorwerpen, foto’s, video’s, gerechtelijke documenten, brieven, foto’s, video’s, geluidsopnamen, dagboeken, aankondigingen, kranten en tijdschriften. De bronnen zijn echter verspreid over tientallen organisaties en gemeenschappen en zijn niet gemakkelijk toegankelijk gemaakt voor onderzoeksdoeleinden. Het is onduidelijk wat er gedigitaliseerd wordt, er zijn taalbarrières, metadata ontbreekt en catalogi en zoekhulpmiddelen bestaan slechts gedeeltelijk. Dit beperkt het historisch en juridisch onderzoek ernstig en het staat nieuw onderzoek in de weg voor een bredere groep academici, mediaprofessionals, niet-gouvernementele organisaties, slachtoffers, juridische professionals en het geïnteresseerde publiek.

Deze haalbaarheidsstudie van het NIOD beoogt een digitale onderzoeksomgeving én een wetenschappelijk en institutioneel network op te zetten dat onderzoek naar de archieven van of over de Joegoslavische oorlogen bevordert.