Vooruit met het verleden

In de Westerse context, vooral bij oude meesters, draait het bij conservering vraagstukken in belangrijke mate om behoud: behoud van originele materialen en behoud van de oorspronkelijke intenties van de kunstenaar. Binnen andere artistieke domeinen, zoals hedendaagse kunst, en binnen andere culturen zijn er andere opvattingen over conservering en restauratie van erfgoed, waarbij deze nadruk op originaliteit minder sterk, of op andere manieren, wordt beleefd. Nu teruggave van roofkunst steeds meer belang krijgt, kunnen deze verschillen in opvattingen gaan wringen, of zelfs een argumentatie vormen om objecten niet terug te geven. Hoe worden socio-culturele systemen rond erfgoed en behoud van erfgoed geconstrueerd en ingezet? Hoe bouw je een effectieve dialoog tussen deze verschillende ‘culturen’ om informatie en ervaring uit te wisselen en een gezamenlijk speelveld te creëren? En hoe zouden de verschillende opvattingen een rol moeten spelen in de presentatie van objecten en collecties?

De afgelopen decennia zijn er steeds meer geavanceerde methoden ontwikkeld om kunst en erfgoed te bestuderen en doorgronden. Dit heeft aan de ene kant een enorme schat aan informatie opgeleverd, maar aan de andere kant ook een groeiend probleem: hoe overbrug je de kloof tussen deze gespecialiseerde kennis aan de ene kant en de praktijk van kunst en ambacht, en conservering en restauratie, aan de andere kant? Wat is er nodig om goed gebruik te kunnen maken van deze kennis? En hoe verenig je de verschillende typen kennis die nodig zijn om een zo compleet mogelijk beeld van materiële objecten te krijgen? Naast natuurwetenschappelijke kennis gaat het hier ook om veelal ongrijpbare, ‘embodied’ vormen van kennis. Welke kaders zijn er denkbaar die deze verschillende typen kennis met elkaar kunnen laten communiceren? En wat zijn de risico’s van het gescheiden houden van deze kennisdomeinen?

Om cultureel erfgoed te behouden voor toekomstige generaties zijn in de loop der tijd steeds strengere eisen ontwikkeld ten aanzien van bewaaromstandigheden en conserveringsbehandelingen. Maar hoe toekomstbestendig zijn die eisen, en welke wetenschappelijke basis is er? Moeten we vergankelijkheid accepteren als een gegeven en niet alles koste wat kost willen behouden? Welke keuzes kunnen we hierin maken? Binnen dit thema is de discussie gericht op de ontwikkeling van nieuwe denkbeelden rond ‘beheer en behoud’ van cultureel erfgoed en op nieuwe methoden en materialen voor een toekomstgerichte vorm van conservering, waarbij groene materialen en geavanceerde reproductietechnieken – zoals 3D scannen en printen en VR/AR – een belangrijke rol kunnen spelen.

Data krijgen, vooral door de komst en ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, een steeds dominantere rol binnen onderzoek. De vraag is hoe we die data optimaal kunnen gebruiken, binnen verschillende kennisdomeinen. Binnen erfgoedonderzoek spelen data van en over materiële objecten een belangrijke rol: hoe kunnen die ontsloten worden, en hoe kunnen andere vakgebieden ter inspiratie dienen? Hoe kunnen materiële data andere typen data verrijken, en kan contextuele data leiden tot een andere blik op het object? Kunnen heterogene data verbonden worden binnen overkoepelende systemen? Welke doelgroepen voor data zijn er en hoe beïnvloedt dat de interface en de verschijningsvorm van data? En welke data missen nog die cruciaal zijn voor ons begrip van object en context?