KNAW kiest 18 nieuwe leden

De nieuwe leden zijn

Reuven Agami

Groepsleider oncogenomics bij het Nederlands Kanker Instituut en hoogleraar moleculaire genetica aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Reuven Agami heeft een reeks van uiterst originele ontdekkingen met een grote impact gedaan, waaronder pSUPER en miRVec: twee biomoleculaire technieken om ziekte- of kankerverwekkende genen te bestuderen. Sinds kort ontwikkelt hij een compleet nieuw onderzoeksveld in de kankerbiologie met zijn onderzoek naar translatie (hoe RNA vervolgens vertaald wordt in eiwitten). De translatie verloopt bij kankercellen slordiger dan bij gewone cellen, besefte Agami. De afwijkende eiwitten, die door deze slordigheden geproduceerd worden, bieden een sleutel naar nieuwe methoden om het eigen immuunsysteem in te zetten tegen kankercellen, en op die manier kanker te bestrijden.

Marc Bierkens

Hoogleraar geografische hydrologie aan de Universiteit Utrecht

Marc Bierkens houdt zich bezig met de belangrijke vraag of er in de toekomst genoeg water beschikbaar zal zijn, gegeven de huidige explosieve bevolkingsgroei en klimaatverandering. Hij is dé internationale expert in het ontwikkelen van kwantitatieve modellen in de grootschalige hydrologie. Die zijn uniek omdat ze op mondiale schaal oppervlaktewater en grondwater aan elkaar koppelen. Ze worden als voor iedereen beschikbare open source-modellen ontwikkeld. Bierkens onderzoek liet zien dat het onttrekken van grondwater voor menselijk gebruik in veel landen niet duurzaam gebeurt. Begrip van waterstromen is niet alleen belangrijk voor gebruik van drinkwater en voor landbouw, maar ook voor het begrijpen en voorspellen van droogtes, overstromingen, het zout worden van zoet water, en het behoud van zoetwaterecosystemen.

Rens Bod

Hoogleraar digitale geesteswetenschappen en geschiedenis van de geesteswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam

Rens Bod is een invloedrijk computationeel geesteswetenschapper, maar heeft daarnaast bijna eigenhandig een nieuw en levendig onderzoeksveld gevestigd: de geschiedenis van de geesteswetenschappen. Zijn boek De vergeten wetenschappen: Een geschiedenis van de humaniora was de eerste wereldgeschiedenis van de geesteswetenschappen, en is vertaald in zeven talen. Het boek laat zien hoe de wetenschappelijke empirische methode eerst ontstond bij de geesteswetenschappen, en daarna is overgenomen door de natuurwetenschappen. Zijn recente boek Een wereld vol patronen: De geschiedenis van kennis, brengt de algemene ontwikkeling van kennisregimes in kaart. Bod levert regelmatig opinie-bijdragen, en is oprichter van WOinActie, een actiegroep die zich sterk maakt voor adequate financiering van het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, wat heeft bijgedragen tot structurele investeringen in het WO.

Thijs Ettema

Hoogleraar microbiologie aan de Wageningen University & Research

Thijs Ettema heeft baanbrekend werk verricht in het ontrafelen van de evolutie van prokaryoten, relatief simpele micro-organismen, naar de complexere eukaryoten, cellen met afzonderlijke compartimenten zoals een celkern. Ook menselijke cellen zijn eukaryoten. Door gebruik te maken van moderne genomics-technieken, heeft zijn onderzoeksgroep een nieuwe groep van micro-organismen ontdekt: de Asgard-archaea. Deze archaea behoren tot de prokaryoten, maar hebben een aantal genen en eigenschappen die tot voor kort werden beschouwd als typisch eukaryote kenmerken. Ettema’s ontdekking van deze ‘missing link’ in de evolutie van de eukaryote cel heeft een grote impact gehad in het veld van de microbiologie, maar nog meer in de evolutiebiologie, waar de ontwikkeling van prokaryoten naar eukaryoten een van de grote onopgehelderde vraagstukken is. 

Jeroen de Kloet

Hoogleraar globalisering aan de Universiteit van Amsterdam

Jeroen de Kloet verrichtte baanbrekend onderzoek naar de populaire cultuur van China. Hij combineert benaderingen uit de mediastudies naar kunst, muziek, mode, film en nieuwe media met inzichten uit de antropologie en communicatiewetenschap. Zo onderzocht hij de punkcultuur in China, de aanloop naar de Olympische spelen in Beijing, en ideeën rond vaderschap in Chinese realityshows. De Kloet deinst niet terug voor het onderzoeken van censuur en de grenzen van kritiek in China, bijvoorbeeld in een studie naar individuele en politieke expressie op het Chinese platform Weibo. Hij heeft een open oog voor de verschillende invalshoeken van westerse en Oost-Aziatische onderzoekers.

Frank Lobbezoo

Hoogleraar orale functieleer, in het bijzonder de orofaciale pijn en disfunctie, bij het Academisch Centrum voor Tandheelkunde Amsterdam (ACTA), Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit van Amsterdam

Als tandarts doet Frank Lobbezoo onderzoek naar tandenknarsen; een vaak moeilijk behandelbaar probleem dat kan leiden tot pijnklachten en slijtage van tanden en kiezen. Zijn onderzoek laat zien dat tandenknarsen ook een gedragsmatige component heeft. Het leidde tot vernieuwende behandelmethodes voor dit soms invaliderende probleem. Ook doet Lobbezoo onderzoek naar aangezichtspijn en slaapstoornissen in relatie tot de tandheelkunde (bijv. obstructief slaapapneu). Zijn onderzoek leidde tot hechtere samenwerking tussen de tandheelkunde en disciplines als neurologie, keel-, neus- en oorheelkunde en anesthesiologie. Zijn aandacht voor een niet-invasieve biopsychosociale aanpak van aangezichtspijn heeft bij tandartsen geleid tot een voorzichtiger en wetenschappelijk beter onderbouwde werkwijze, en daarmee minder complicaties en kosten.

Siewert-Jan Marrink

Hoogleraar moleculaire dynamica aan de Rijksuniversiteit Groningen

Siewert-Jan Marrink heeft internationale faam verworven met zijn moleculaire simulaties van biomembranen, vooral het MARTINI-computermodel, waarmee het gedrag en de dynamiek van complexe biologische systemen nauwkeurig voorspeld kan worden. Marrink zag in dat je de moleculaire structuur van biomoleculen genoeg moet versimpelen om computerberekeningen van grote verzamelingen van die moleculen mogelijk te maken, maar ook weer niet zo sterk dat belangrijke chemische eigenschappen van die biomoleculen verloren gaan. Het werk van Marrink heeft de membraanbiologie ingrijpend veranderd, en hijzelf deed een aantal baanbrekende ontdekkingen over biologische membranen en de eiwitcomplexen die daarin ingebed zijn. De MARTINI-software wordt ook buiten dit veld, en zelfs buiten de biologie, wereldwijd gebruikt. 

Albert J. Menkveld

Hoogleraar finance aan de Vrije Universiteit Amsterdam

Albert J. Menkveld is de meest productieve onderzoeker van Nederland op het gebied van economie en bedrijfskunde. Zijn werk gaat vooral over de rol van technologie in moderne financiële markten, zoals de hoogfrequente handel, waarbij elke nanoseconde transacties plaatsvinden. Hoe kan dit de effectenhandel ten goede komen of juist schaden? Ook onderzoekt Menkveld de rol van clearing houses, partijen die zorgdragen voor de afwikkeling van transacties. Deze zijn verplicht geworden na de financiële crisis van 2007-2008 om risico’s te verminderen, maar kunnen zelf ook weer risico lopen. Menkvelds onderzoek, waaronder een kritische evaluatie van veranderingen na de financiële crisis, is van groot belang om te begrijpen hoe financiële markten functioneren. 

Julia Noordegraaf

Hoogleraar digitaal erfgoed aan de Universiteit van Amsterdam

Julia Noordegraaf is een internationaal erkende trailblazer in het media-onderzoek. Ze was leidend bij het ontwikkelen van innovatieve en grootschalige digitale instrumenten voor onderzoek en analyse van media. Voorbeelden zijn CLARIAH, een onderzoeksinfrastructuur voor onderzoekers in geestes- en sociale wetenschappen, en Time Machine Europe, een simulator voor 5.000 jaar Europese geschiedenis. In de Amsterdam Time Machine kan het publiek virtueel terugreizen naar het Amsterdam van vroegere eeuwen op het niveau van wijken, straten en huizen. Noordegraafs werk en aanpak inspireerden ook anderen tot het ontwikkelen van nieuwe methodologieën en technologieën voor de toegang tot digitale archieven van televisie en radio, kranten, boeken, wetenschappelijke tijdschriften en nieuwe media.

Jos Raaijmakers

Hoofd van de afdeling microbiële ecologie bij het NIOO-KNAW en hoogleraar microbiële interacties & diversiteit aan de Universiteit Leiden

Jos Raaijmakers is een pionier op het gebied van het plantenmicrobioom. Diverse micro-organismen die op en in plantenweefsel leven, kunnen hun 'gastheerplant' helpen in de strijd tegen ziekteverwekkende schimmels en parasieten. Om inzicht te krijgen in deze complexe interacties past Raaijmakers nieuwe sequencing technologieën toe en ontwikkelt hij innovatieve strategieën om het overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen te reduceren. Zo draagt Raaijmakers’ onderzoek bij aan de ontwikkeling van een duurzame voedselproductie en een meer circulaire maatschappij.

Judith Rosmalen

Hoogleraar psychosomatiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en het UMCG

Judith Rosmalen is een drijvende kracht in het internationale biopsychosociale onderzoek naar gezondheid. Ze richt zich op aanhoudende lichamelijke klachten, veroorzaakt door een bekend ziektebeeld of met onbekende oorzaak. Haar onderzoek maakt gebruik van langdurige bevolkingsstudies zoals Lifelines en TRAILS, die ze vaak zelf hielp opzetten. Deze studies brengen een unieke combinatie in kaart van biomedische en psychosociale gegevens gerelateerd aan gezondheid, en blijken nu van grote waarde, bijvoorbeeld in het onderzoek naar post-COVID.

Maroeska Rovers

Hoogleraar medische technologie en innovatie aan het Radboudumc en wetenschappelijk directeur van TechMed centre van de Universiteit Twente

Maroeska Rovers doet onderzoek om besluitvorming te ondersteunen over medische technologie, zoals het gebruik van robots in de zorg. Haar ambitie is om bij te dragen aan de ontwikkeling van effectieve, betaalbare en waardevolle medische innovaties. Rovers gebruikt in haar innovatieve onderzoek epidemiologische methoden en economische modellering om de verhouding tussen de baten en de kosten in kaart te brengen, inclusief de bijbehorende onzekerheden. Sinds 2020 is ze directeur van Health Innovation Netherlands (Hi-NL), een netwerk dat partijen rondom gezondheidszorginnovatie bij elkaar brengt.

Asghar Seyed-Gohrab 

Hoogleraar Iraanse en Perzische Studies aan de Universiteit Utrecht

Asghar Seyed‐Gohrab is een internationaal erkende onderzoeker op het terrein van de Perzische literatuur en cultuur, met speciale aandacht voor het Soefisme. Seyed‐Gohrab veranderde de perceptie van de grote klassieke Perzische dichter Nezami fundamenteel door op de mystieke en religieuze dimensies van diens liefdespoëzie te wijzen. Hij bestudeert de manieren waarop Perzische poëzie in verschillende domeinen, zoals religie en politiek, wordt aangewend om mensen tot actie te bewegen. Daarbij heeft hij speciale aandacht voor tegendraadse denkers in het Perzische cultuurgebied en de manier waarop zij hun controversiële ideeën met name via poëzie delen. Als kenner en uitlegger van de cultuur en geschiedenis speelt Seyed‐Gohrab een belangrijke rol in de academische wereld en de maatschappij. 

Elies van Sliedregt 

Hoogleraar straf(proces)recht aan Tilburg University

Elies van Sliedregt is een onderzoeker op het gebied van het (inter)nationale strafrecht. Ze onderzocht juridische methoden en internationale samenwerking bij bestrijding van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. Ze wijst op gebieden waar het internationale strafrecht nog verder ontwikkeld moet worden. Zo zijn er juridische ‘zwarte gaten’ op het grensgebied van strafrecht en vreemdelingenrecht, waar zowel verdachten als slachtoffers moeite hebben om zich op hun rechten te beroepen. In haar studie over individuele strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor ernstige schendingen van het internationale strafrecht onderbouwt ze hoe niet alleen de directe uitvoerders van de misdaden verantwoordelijk zijn, maar ook de ‘Schreibtischtäter’, die de misdaden organiseren en orkestreren.

Appy Sluijs 

Hoogleraar paleoceanografie aan de Universiteit Utrecht

Appy Sluijs staat bekend om zijn ontdekking dat de broeikasgasramp en de bijbehorende klimaatverandering 56 miljoen geleden het gevolg waren van een kettingreactie waarin opwarming en een stijgend CO2-gehalte in de atmosfeer elkaar versterkten. Dat leidde tot opwarming, verzuring van oceanen en zuurstofloze gebieden in kustzeeën. De biologie op elke plek op aarde veranderde drastisch. In later werk onderzocht hij de gevoeligheid van het klimaatsysteem voor het toenemende CO2-gehalte in de atmosfeer door klimaatveranderingen in het verleden te bestuderen. Sluijs is breed onderlegd, en combineert aardwetenschappen, biologie, scheikunde en natuurkunde in zijn onderzoek. Daarbij gebruikt hij experimenteel, analytisch en modelmatig werk. Sluijs ontwikkelt onderwijsmateriaal met en voor middelbare school docenten, is een veelgevraagd spreker, van congressen tot televisieoptredens, en speelt een actieve rol in de wetenschappelijke klimaatdiscussie en het bijbehorende publieke debat. 

Sandra van Thiel 

Hoogleraar publiek management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Sandra van Thiel is een toonaangevend onderzoeker op het gebied van uitvoeringsorganisaties en hun relatie met de politiek en overheid. Ze deed onderzoek naar verzelfstandigingsprocessen in westerse landen, waarbij overheidsdiensten overgingen in semi-zelfstandige organisaties, zoals als ProRail of UWV in Nederland. Dit had gevolgen voor de publieke dienstverlening, verantwoording en politiek-bestuurlijke verhoudingen. Van Thiels onderzoek maakt gebruik van inzichten uit de bestuurskunde, rechten, economie, bedrijfskunde en psychologie, en draagt bij aan het publiek debat, met levendige bijdragen in de media, maar ook in parlementaire enquêtes. Ze wordt regelmatig om advies gevraagd door ministeries, uitvoeringsorganisaties, regeringen en parlementen.

Ann Vanstraelen 

Hoogleraar accounting en assurance services aan de Universiteit Maastricht

Ann Vanstraelen is een van de leidende onderzoekers en een belangrijke vernieuwer in de auditing en accountancy. Dit is een vakgebied dat zich de laatste decennia heeft ontwikkeld tot een bloeiend internationaal onderzoeksgebied, dat tegemoetkomt aan de toenemende behoefte aan betrouwbare data en controle in de zakelijke en publieke sector. Vanstraelen heeft onderzoek gedaan naar financiële rapportages en bestuursvraagstukken, maar ook naar de betrouwbaarheid van duurzaamheidsrapportages, waarmee ze een geheel nieuw onderzoeksgebied heeft aangeboord.

Andrew Webb 

Hoogleraar radiologie aan de Universiteit Leiden en oprichter-directeur van het Gorter MRI Centrum van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)

Andrew Webb is een expert in MRI, een medische onderzoekstechniek die krachtige magnetische velden en radiogolven gebruikt om in het lichaam te kijken. Hij heeft technieken ontwikkeld om de beeldkwaliteit te verbeteren en de informatie-inhoud te maximaliseren. Zijn specifieke onderzoeksruimte is om de impact van deze technologie te verbreden door eenvoudigere, duurzamere en slimmere MRI-machines te ontwikkelen, die ook toegankelijk zijn in ontwikkelingslanden of kunnen worden gebruikt in kleine zorginstellingen. Met een open science-benadering ontwikkelt hij geheel nieuwe MRI-machines, die gebruikmaken van krachtige kleine permanente magneten in plaats van traditionele supergeleidende magneten. Een eerste versie van dit MRI-apparaat werd ter plaatse in Oeganda gebouwd, met plannen voor nog veel meer in andere lage- en middeninkomenslanden.