/dag-hammarskjold-een-inspiratiebron-voor-kunst-wetenschap-en-politiek
Diplomaat Dag Hammarskjöld (1905–1961), een visionair die politiek, wetenschap en kunst op unieke wijze wist te verbinden, inspireert nog steeds. Als tweede secretaris-generaal van de Verenigde Naties pleitte hij voor een wereld gebaseerd op gelijkwaardigheid, wederkerigheid en moreel leiderschap. Ter ere van zijn 120e geboortejaar en 65e sterfjaar organiseert de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen de komende twee jaar een serie activiteiten om zijn nalatenschap te verkennen. Initiatiefnemers Anthony Heidweiller en Liesbeth Kruyt nodigen u namens de KNAW, De Jonge Akademie en de Akademie van Kunsten uit om door zijn blik naar de wereld te kijken.
Kunst, politiek en wetenschap samenbrengen
In zijn leiderschap bracht Dag Hammarskjöld politiek, wetenschap en kunst op harmonieuze wijze samen. Hij benadrukte dat politieke beslissingen gebaseerd moesten zijn op een diepgaand begrip van de mensheid en haar behoeften, en niet enkel op machtsverhoudingen.
Hammarskjöld zag de VN niet alleen als een politieke organisatie, maar ook als een kracht voor morele verandering, gebaseerd op kennis en spirituele waarden. Wetenschap gaf hem praktische oplossingen voor wereldproblemen, terwijl kunst en filosofie hem hielpen om diplomatie op een dieper, menselijker niveau aan te pakken. Hij was bijzonder goed in het verbinden van verschillende vakgebieden en het overbruggen van verschillen.
Herdenking in 2025 en 2026
In 2025 organiseren we rondom zijn geboortejaar enkele bijeenkomsten voor leden van de drie akademies. Zo starten we in maart 2025 met een bijeenkomst waarin we ingaan op de vraag; wie was Dag Hammarskjöld? Wat is het belang om nu, bij de KNAW, aandacht zijn gedachtegoed te besteden? Gevolgd dooreen bijeenkomst in juli en september die respectievelijk in het teken staan van zijn leiderschap en de laatste weken in zijn leven De opgedane kennis tijdens deze bijeenkomsten nemen we mee naar 2026. In dat jaar organiseren we een grotere publieksbijeenkomst waarin we stil staan bij zijn overlijden op 18 september 1961.
Houd de KNAW-nieuwsbrief in de gaten voor exacte data en inhoud van de evenementen. Als u meer wilt weten over dit project dan horen wij dit graag via hammarskjold@knaw.nl
Het leven van Dag Hammarskjöld, van 1953 tot 1961 secretaris-generaal van de Verenigde Naties, stond in het teken van de mensheid en menselijkheid, met een onvoorwaardelijke plichtsbetrachting.
Wie was deze man, die beschouwd wordt als de grootste staatsman die ooit bestaan heeft? Door wiens voortijdige dood de dekolonisatie van Afrika een achterstand heeft opgelopen die tot de dag van vandaag niet is ingehaald. Wat weten we nog van hem, en wat kan hij nu, in deze tijd voor ons, kunstenaars en wetenschappers betekenen?
Spiritualiteit en politiek
Dag Hammarskjöld, afkomstig uit een academische familie, schreef zich op zijn achttiende in aan de Universiteit van Uppsala en studeerde in 1925 cum laude af in taalkunde, literatuur en geschiedenis. Daarna rondde hij in 1930 een studie economie af. Hij verhuisde vervolgens naar Stockholm, waar hij secretaris werd van een regeringscommissie voor werkloosheid en zijn doctorstitel in de economie behaalde aan de Universiteit van Stockholm. Hij werd assistent-professor politieke economie en doceerde een jaar aan de universiteit van Stockholm. Het was een voor die tijd uitzonderlijke combinatie die een stempel zou drukken op de manier waarop Hammarskjöld invulling zou geven aan zijn functie van secretaris-generaal van de VN.
Zijn zoektocht destijds naar een balans tussen spiritualiteit en politiek is nu nog even relevant. Met het grote verschil dat er voor deze zoektocht in de huidige tijd een veel groter podium is en niet alleen gezien kan worden in het licht van de politiek maar ook in het perspectief van de klimaatcrisis, de sociaal-economische crisis en de culturele crisis. Het is een queeste met urgentie geworden!
Zijn levensloop leest als de bergwandelingen die hij zelf zo graag maakte. Langs hoge toppen, diepe dalen, weidse vlaktes, onherbergzame gebieden, langs geuren, kleuren, geluiden, uitzichten. Hij hield van literatuur, poëzie, beeldende kunst, filosofie, muziek, en uiteraard van natuur. Hij koesterde het berglandschap van Lapland. Altijd en overal op zoek naar het combineren van spiritualiteit met alledaagse ervaringen en politiek.
Reis naar binnen
Zelf vond hij vanuit zelfovergave het antwoord op de vraag, hoe de mens een leven kan leiden van actieve maatschappelijke dienstbaarheid – in volledige harmonie met zichzelf als lid van de gemeenschap van de geest – in de geschriften van de grote middeleeuwse mystici. Met de kennis van(uit) het verleden probeerde hij zich te verhouden tot het heden. Hij maakte een reis naar ‘binnen’, naar de stilte. Hij ontwikkelde interessante gedachten over heden en toekomst. Zoals deze: ‘Zie niet om. En droom niet van de toekomst: die zal je het verleden niet teruggeven of andere geluksdromen bevredigen. Je plicht en je beloning - je lot - vind je hier en nu.’
Hij was en is tot op de dag van vandaag een inspirerend voorbeeld in de manier waarop hij mystiek en maatschappelijk engagement met elkaar wist te verenigen.
In een toespraak voor Congolese leiders rond 1960 sprak hij woorden waaruit duidelijk zijn zoektocht blijkt in het vinden van een balans tussen spiritualiteit en politiek: ‘Ik heb bij de Verenigde Naties gemerkt dat geschiedenis belangrijk is om verhoudingen te verklaren, maar dat geschiedenis ons ook kan verstrikken en dat het belangrijk is om aan de toekomst te werken. Mensen zijn het gelukkigst als ze de kracht en de moed hebben om zichzelf te bevrijden, niet van hun grote nationale herinneringen, maar van hun wrok en hun ongelukkige herinneringen. Dat geeft hun nieuwe kracht. Daarom heb ik als secretaris-generaal een zekere neiging om antihistorisch te zijn, om zoveel mogelijk - ik en mijn medewerkers - scheppers te zijn. Schepping, dat wil zeggen, erin slagen iets nieuws op te bouwen, iets dat gebouwd is op menselijke waarden die overal bestaan en die altijd gered kunnen worden als we de moed hebben om dat te doen en onszelf van onze banden te verlossen.’
In 2025 is het 120 jaar geleden dat Dag Hammarskjöld op 29 juli 1905 in Jönköping in Zweden werd geboren. In 2026 is het 65 jaar geleden dat hij op 18 september 1961 werd vermoord in Ndola (het huidige Zambia, op 10 km van de grens van Congo).
Merkstenen
Hoe kan (het leven van) Dag Hammarskjöld ons blijven inspireren, hoe kunnen wij zijn zoektocht naar de balans tussen spiritualiteit en de politiek actueel houden nu, hoe kunnen wij vandaaruit onze eigen antwoorden formuleren? Zijn leven, zijn carrière bij de Verenigde Naties, zijn dood, maar vooral ook zijn nagelaten persoonlijke notities Merkstenen zijn de leidraad, de route, de tracks om zijn gedachtengoed uit te blijven dragen.
‘Rustend in het centrum van ons wezen ontmoeten we een wereld waarin alles op dezelfde wijze rust in zichzelf. Dan wordt de boom mysterie, de wolk een openbaring, de mens een kosmos waarvan we de rijkdom slechts af en toe bevatten, in een flits.’ uit Merkstenen
‘Eenvoud is het ervaren van de werkelijkheid, niet in relatie tot ons maar in heel haar heilige onafhankelijkheid. Eenvoud is zien, oordelen en handelen vanuit het punt waarin wij rusten in onszelf. Hoeveel valt er dan weg! En hoe valt al het andere dan op zijn plaats!’ uit Merkstenen