Historie

Deze verbinding lag bij de oprichting van de KNAW in 1808 al in haar structuur verankerd. 

In tegenstelling tot sommige andere landen kende Nederland geen met de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) vergelijkbaar genootschap waartoe kunstenaars kunnen toetreden op grond van artistieke verdiensten en na kwaliteitsweging door peers. Een aantal kunstenaars en wetenschappers gaf aan dit te missen in Nederland. De KNAW richtte daarom in 2014 een Akademie van Kunsten op; een platform voor kunstenaars uit alle artistieke disciplines. 

Waarom een Akademie van Kunsten ondergebracht bij de KNAW? 

Tussen het werk van een wetenschappelijk onderzoeker en dat van een kunstenaar bestaat veel verwantschap. Bij beide vormen verwondering en passie de belangrijkste drijfveren om excellentie te bereiken en is creativiteit een cruciaal medium om deze ambitie na te streven. Zowel bij wetenschap als kunst is praktisch nut geen noodzaak, oorspronkelijkheid wel. 

Van daaruit ligt het in de rede de wereld van de wetenschap en van de kunst in het Trippenhuis samen te brengen. Als stem en geweten van de kunsten kan de Akademie van Kunsten aansluiten bij de soortgelijke traditie van de wetenschappelijke cultuur binnen de KNAW. Zo staat de ontmoeting met excellente vakgenoten, met professionals uit andere maatschappelijke sectoren en het publiek centraal. Ook gaat het om het verkennen van vernieuwing en de reflectie op het eigen domein en mogelijke crossovers. Bovendien wordt door het entameren van het debat een brug naar de samenleving geslagen. Het Genootschap van de KNAW kent bij uitstek een organisatiestructuur die een natuurlijke inbedding van de Akademie van Kunsten mogelijk maakt. 

In haar visiebrief Cultuur beweegt. De betekenis van cultuur in een veranderende samenleving (voorjaar 2013) omarmde de minister van OCW het KNAW-idee een Akademie van Kunsten in te stellen. Juist deze nieuwe Akademie kan door haar activiteiten de samenhang van culturele ontwikkelingen met sociale en wetenschappelijke ontwikkelingen expliciteren. Een meerwaarde ziet zij ook in het herstel van de verbinding tussen wetenschap en kunst. 

Het KNAW-bestuur kreeg drie jaar financiële steun van de minister van OCW om de Akademie van Kunsten vorm te geven. In 2016 besloot de KNAW op basis van een evaluatie tot voortzetting van de Akademie van Kunsten. Uiteraard was het KNAW-bestuur er zich van bewust dat de instelling van dit Historie nieuwe gremium spanningen kon oproepen. Meer nog dan goede wetenschap onttrekt goede kunst zich immers in principe aan iedere vorm van institutionalisering of regulering en gelden in dit domein andere vormen van kwaliteitsbeoordeling.

Welke activiteiten ontplooit de Akademie van Kunsten? 

De Akademie van Kunsten vervult een forumfunctie voor de kunst in de samenleving, zoals de KNAW die vervult voor de wetenschap. Hoewel de Akademie van Kunsten deel uitmaakt van de KNAW, heeft zij de vrijheid om die functie zelf vorm te geven. Mogelijke thema’s voor de forumbijeenkomsten zijn: interdisciplinariteit in kunst en wetenschap, de relatie tussen culturele, sociale en wetenschappelijke ontwikkelingen, en de kunst van het experiment. Daarnaast kan de voorzitter van de Akademie van Kunsten in de jaarrede aandacht vragen voor ‘de stand van de kunsten’ en vanuit de kunsten reflecteren op actuele ontwikkelingen in wetenschap en maatschappij. 

Hoe en met wie startte de Akademie van Kunsten? 

In het eerste jaar (2014) zijn 14 leden door het KNAW-bestuur benoemd. Een selectiecommissie onder leiding van de toenmalige KNAW-president Hans Clevers bestaande uit de KNAW-leden Mick Eekhout, Ivo Giesen, Willem Frijhoff, Andries Meijerink en Kitty Zijlmans, deed op grond van voordrachten van belangrijke instellingen en opleidingen op cultureel gebied een voordracht aan het KNAW-bestuur.

De beoogde leden werden gekozen op basis van onderstaande criteria: 

• hebben zich artistiek onderscheiden door bijvoorbeeld prijzen en internationale erkenning; 
• zijn in staat ‘discipline-overstijgend’ te denken en vanuit deze houding een adequate programmering tot stand te brengen met oog voor dwarsverbanden van kunsten onderling en met de wetenschap en maatschappij; 
• hebben de bereidheid en vaardigheden om mee te werken aan de start en opbouw van de Akademie van Kunsten
• is een grote inspiratiebron voor aanstormend talent.

Het KNAW-bestuur heeft de eerste lichting leden van de Akademie van Kunsten benoemd na raadpleging van belangrijke actoren in het kunstenveld en nadat zij de selectieprocedure op nauwkeurigheid en juistheid had getoetst. Het bestuur heeft op basis van kennismakingsgesprekken leden gezocht om tot het bestuur van de Akademie van Kunsten toe te treden.

Hoe is de bestuurlijke inbedding van de Akademie van Kunsten? 

De Akademie van Kunsten functioneert als zelfstandig onderdeel binnen de KNAW, met een eigen werkplan en verantwoordelijkheid voor haar activiteiten. Het KNAW-bestuur en het bestuur van de Akademie van Kunsten voeren regelmatig overleg. Het bestuur van de Akademie van Kunsten legt jaarlijks inhoudelijk en financieel verantwoording af in een verslag dat in het jaarverslag van de KNAW wordt opgenomen. 

Hoe geschiedt de financiering van de Akademie van Kunsten? 

De Akademie van Kunsten is de eerste drie jaar gezamenlijk gefinancierd door de KNAW, door het ministerie van OCW en publieke cultuurfondsen (Mondriaan Fonds, Fonds Podiumkunsten, Nederlands Letterenfonds, NL Filmfonds, Creative Industries Fund NL en Fonds voor Cultuurparticipatie). Sinds 2017 financiert de KNAW de Akademie van Kunsten zelfstandig. De KNAW stelt jaarlijks aan het bestuur van de Akademie van Kunsten een budget beschikbaar.