/publicaties/allea-pleit-voor-secundaire-publicatierechten-hele-eu-en-betere-onderhandelingen-over
In haar meest recente verklaring gaat de All European Academies (ALLEA) in op de ongewenste effecten van de huidige ‘big deals’. ALLEA doet aanbevelingen aan onderzoeksinstellingen, bibliotheken en beleidsmakers om te komen tot een eerlijker systeem voor toegang tot onderzoekspublicaties onder de nieuwe EU-regelgeving inzake auteursrecht.
Nu steeds meer wetenschappelijke publicaties worden gepubliceerd via het Gold Open Access-model, is het eenvoudiger dan ooit om toegang te krijgen tot de resultaten van (vaak gesubsidieerd) onderzoek. Dat het voor de lezers gemakkelijker is gemaakt, betekent echter dat het voor de auteurs moeilijker is geworden. Zij krijgen vaak te maken met hoge publicatiekosten (article processing charges, APC's) als ze hun werk meteen als Open Access willen publiceren.
Dit heeft de buitensporige kosten voor wetenschappelijke publicaties verder opgedreven en is bovendien nadelig voor onder meer onderzoekers uit het Mondiale Zuiden, onderzoekers in de sociale en geesteswetenschappen die vaak minder budget hebben, en beginnende onderzoekers. Zogenaamde Big Deals – ‘read and publish’-overeenkomsten tussen (samenwerkende) universiteitsbibliotheken, onderzoeksinstellingen en universiteiten enerzijds en wetenschappelijke uitgeverijen anderzijds – hebben deze ongelijkheid verder vergroot en de dominante marktpositie van de grote commerciële uitgevers verder versterkt.
Bovendien is ALLEA bezorgd dat de voorwaarden van de Big Deals niet stroken met de nieuwe copyrightregels van de Europese Unie en geen recht doen aan het creatieve en wetenschappelijke werk van onderzoekers en hun instellingen, en ook niet aan hun investeringen en inspanningen om onderzoeksresultaten te genereren in het algemeen belang. Hoewel er in de Europese en nationale auteursrechtwetgeving allerlei regels zijn die het kosteloos gebruiken en delen van onderzoekspublicaties moeten bevorderen, wordt er in de huidige Big Deals doorgaans geen rekening gehouden met deze wettelijk voorgeschreven vrije toegang tot publicaties.
Om tot een eerlijker en betaalbaarder systeem te komen dat voldoet aan de nieuwe EU-regelgeving inzake auteursrecht, doet ALLEA de volgende aanbevelingen:
- Voor onderzoekers en bibliotheken: bij onderhandelingen over toekomstige overeenkomsten beter kijken wat hun rechten zijn op grond van de nieuwe Europese auteursrechtwetgeving;
- Voor onderzoekers en bibliotheken: afstappen van het thans nog gangbare model voor de toekenning van rechten;
- Harmonisatie van de auteursrechtwetgeving van de verschillende landen binnen de EU en invoering van secundaire publicatierechten zonder embargo in de hele EU;
- Verdere ontwikkeling van een ‘community-driven’ publicatiesysteem zonder winstoogmerk.
Over dit statement
Bijgaand statement is opgesteld door de Europese koepelorganisatie voor wetenschapsacademies ALLEA, waarvan de KNAW lid is, zie ook de pagina Internationaal. Verantwoordelijk voor de productie was de permanente ALLEA Working Group on Intellectual Property Rights. Namens de KNAW heeft Bernt Hugenholtz zitting in deze werkgroep.
Contact
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Melle Kromhout, beleidsadviseur internationale zaken, of direct met ALLEA.
Over ALLEA
ALLEA (All European Academies) is de Europese federatie van academies van wetenschappen en geesteswetenschappen, die meer dan 50 academies uit circa 40 Europese landen vertegenwoordigt. Sinds haar oprichting in 1994 is ALLEA de spreekbuis van haar leden op het Europese en internationale toneel. Zij zet zich in voor de wetenschap als een wereldwijd collectief goed en faciliteert wetenschappelijke samenwerking over grenzen en disciplines heen.