/publicaties/wankele-sokkels-omstreden-monumenten-de-openbare-ruimte
Publieke monumenten kunnen sterke emoties oproepen. De laatste jaren veranderen onze opvattingen erover radicaal, onder invloed van bewegingen als Black Lives Matter, door sociale bewustwording en de groei van historisch besef. Soms worden de helden van vroeger van hun sokkels getrokken maar het verwijderen van beelden wist de geschiedenis niet uit. Een commissie van de KNAW heeft geadviseerd hoe we met het omstreden erfgoed om moeten gaan, en hoe we het debat er over het beste kunnen voeren.
Het rapport gaat over monumenten in de openbare ruimte die raken aan het koloniaal verleden en slavernij (zoals J.P. Coen in Hoorn en Peerke Donders in Tilburg), en aan oorlogen en genocide (zoals het Holocaust Namenmonument in Amsterdam en het tijdelijk Srebrenicamonument in Den Haag). Controverses over de monumenten ontstaan uit onbegrip over de geschiedenis en beeldtaal, over locatie, eigenaarschap en over procedures rond besluitvorming.
- Volkskrantartikel met daarin een interview met commissievoorzitter Maria Grever. "Sommigen zijn gehecht aan wat het representeert, terwijl anderen daar juist verontwaardigd over zijn."
De commissie zal een handreiking opstellen voor het gesprek over de omgang met omstreden monumenten in Nederland. De handreiking moet de kaders scheppen om in een sterk gepolariseerd debat per specifiek geval het gesprek over het monument, de geschiedenis en toekomst daarvan te voeren. Daarbij concentreert de commissie zich op monumenten in de openbare ruimte, inclusief koloniale monumenten.
De centrale vraag voor de commissie luidt: Wat betekenen omstreden monumenten in de openbare ruimte en op welke wijze kan zinvolle communicatie hierover plaatsvinden tussen beleidsmakers en betrokkenen, zoals nabestaanden van slachtoffers, vertegenwoordigers van etnische en religieuze gemeenschappen, buurtbewoners?
Onderliggende vragen zijn:
- Wat is de aantrekkingskracht van materiele cultuur (standbeelden, monumenten, plaquettes, straatnamen)?
- Waarom zijn / worden personen op de sokkel geplaatst?
- Hoe kwam het standbeeld / monument tot stand? (wie namen de beslissing; wel of geen weerstand bij de beslissing en de onthulling; rol esthetiek; keuze van de plek)
- Wat is de betekenis van religie en ritueel?
- Wat doe je concreet met het standbeeld of monument n.a.v. verzet en weerstand?
- Wie had en heeft er zeggenschap over het monument?
- Wat zijn de verschillende normatieve posities t.o.v. het monument? Hoe verhouden die zich tot elkaar?
De commissie zal de huidige maatschappelijke discussies in Nederland over omstreden monumenten in de openbare ruimte analyseren vanuit een brede benadering (historiserend, antropologisch, religieus, normatief) en die plaatsen in een internationale context, aan de hand van secundaire literatuur en gesprekken met beleidsmakers, vertegenwoordigers van maatschappelijke instellingen en wetenschappelijke instituten en wetenschappelijke experts.
Voorzitter
Maria Grever, emeritus hoogleraar theorie en methode van de geschiedenis en historische cultuur, EUR
Leden
- Ann Rigney, hoogleraar comparative literature, UU
- Paul van Geest, hoogleraar kerkgeschiedenis, TiU
- Gert Oostindie, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis, UL, oud-directeur KITLV
- Hans van Houwelingen, beeldend kunstenaar
- Uğur Ümit Üngör, hoogleraar holocaust- en genocidestudies, UvA, NIOD
- Jennifer Tosch, oprichter Black Heritage Tours in Amsterdam, Brussel en New York
- Harry Tupan, kunsthistoricus, algemeen directeur Drents Museum
Secretaris
Geertjan de Vugt
- Maria Grever, belangenverklaring
- Ann Rigney, belangenverklaring
- Paul van Geest, belangenverklaring
- Gert Oostindie, belangenverklaring
- Hans van Houwelingen, belangenverklaring
- Uğur Ümit Üngör, belangenverklaring
- Jennifer Tosch, belangenverklaring
- Harry Tupan, belangenverklaring